Vrouw (50) pleegt diefstal, wordt verhoord en slaat wéér aan het stelen

Het is woensdagmiddag rond 12 uur wanneer het winkelpersoneel in de INNO in Hasselt vermoedens heeft dat één van de aanwezige klanten mogelijk kledij heeft gestolen. De vrouw wordt geconfronteerd met de feiten en men ontdekt een aantal babykleertjes — verstopt onder haar kledij — die ze niet van plan was te gaan afrekenen. Ze heeft trouwens geen kinderen. De politie wordt erbij gehaald, en ze wordt overgebracht naar het politiekantoor van de zone LRH. Daar wordt ze enige tijd verhoord, en de verdachte geeft de feiten toe.

Omdat het in theorie om een 'klein vergrijp' gaat, of dus een kruimeldiefstal, wordt de vrouw niet tot bij de onderzoeksrechter voorgeleid, maar na verhoor vrijgelaten. Ze zal zich wel op een later tijdstip moeten verantwoorden in de rechtbank. De vrouw stapt buiten bij het politiekantoor aan de Zwarte Brugstraat, pal naast de gevangenis, en wandelt langs de Herkenrode Singel richting de Carrefour: nog geen half uurtje stappen.

Daar binnengekomen, slaat ze opnieuw toe, en wil ze onder meer tabak stelen. Opnieuw wordt ze betrapt, en tegelijk geeft ze vrijwel meteen de feiten toe. Weer wordt de politie erbij gehaald, en dit keer wordt ze wel bij de onderzoeksrechter gebracht die beslist haar onder elektronisch toezicht te plaatsen, zodat ze thuis met een enkelband in huisarrest zit.

De vrouw is allesbehalve een onbekende bij het gerecht. Ze werd doorheen de jaren al tientallen keren veroordeeld en heeft een strafblad om u tegen te zeggen, en ook vandaag hangen er nakende veroordelingen boven haar hoofd bij rechtbanken verspreid over het land. Volgens kennissen uit haar omgeving hoort ze echter niet thuis in de gevangenis, maar kampt ze met een psychische problematiek, en lijdt ze aan kleptomanie: de drang om te stelen.

We legden de case voor aan oud-gevangenisdirecteur en criminoloog Paul Dauwe, die de problematiek rond kleptomanie kent. Hij leidde de gevangenissen in Dendermonde, Merksplas, Leuven Centraal en Hasselt tot aan zijn pensioen afgelopen zomer. "Dit soort cases zijn schering en inslag geweest de laatste decennia", vertelt hij. "Op basis van wat er wordt geschetst, lijkt het inderdaad om kleptomanie te gaan, zeker als het om spullen gaat die niet aan de noden van de verdachte gelinkt worden. Er bestaan cases waar verdachten thuis kasten vol prullen hebben staan, waar ze nooit iets mee doen. Alles gewoon gestolen."

"In het merendeel van de gevallen gaat het effectief om vrouwen. Waarom het vaker dames treft is niet duidelijk, maar de cijfers liegen er niet om. Vaststaand feit is dat er schade wordt toegebracht aan de maatschappij, bij vele winkels, veel extra werk voor politie, en dan is er het leed voor de verdachte zelf. En toch is er vrij weinig tegen te beginnen. Ook onderzoeksrechters weten na een zoveelste keer niet meer wat doen..."

Vaak krijgen daders na verschillende veroordelingen therapie opgelegd, begeleid door een assistente van justitie. Maar in evenveel gevallen houdt de verdachte de therapie niet lang vol, of hervalt men snel. "Men zou wetmatig bepaalde gedragstherapie, begeleiding door een psycholoog of psychiater moeten kunnen afdwingen. Want in veel gevallen is het de omgeving die bepaalt wanneer iemand slaagt in zijn of haar genezing. Je kan dat vergelijken met pakweg een drankverslaving. Wanneer iemand daarmee kampt en omringd wordt door een warme stabiele partner of steunende vrienden, is de kans groter dat hij of zij langer in begeleiding blijft of zélf die stap ertoe zet en uiteindelijk dat gevecht wint."

"Bij kleptomanie is dat niet anders. Ik zag zoveel gedetineerden passeren die totaal vereenzaamd waren of in een zeer slechte relatie verkeerden. Allemaal stress voor zulke mensen en stress triggert ongetwijfeld de drang om te gaan stelen. Het is een dwangneurose en het is eigenaardig dat we die mensen opsluiten in een gevangenis. Maar tegelijk moet je als maatschappij werken met de instrumenten die er zijn. Dan zijn dit korte termijn oplossingen die op dat moment even nodig zijn."

"In veel gevallen zijn er extra onderliggende problemen. Soms financieel of drugs dat er bij komt kijken, en dan wordt het nog complexer. In sommige gevallen zag ik dat gedetineerden de gevangenis niet wilden verlaten, net omdat daar buiten alle problemen weer op hen afkwamen. De gevangenismuren — of de mensen die daar binnen werken — zijn voor velen van hen de 'veilige haven' die ze daar buiten niet hebben. Ik concludeer dat we als maatschappij moeten nadenken wat we met deze materie willen doen."

Dat het niet de grootste prioriteit is voor justitie, omdat het toch maar om 'kruimeldieven' gaat? "Daar zeg je zowat, ook dat speelt wellicht mee. Het kan. Het doel is echter steeds om alle criminaliteit uit de wereld te helpen in onze samenleving. Maar tegelijk moeten we de realiteit aanvaarden dat die dingen er altijd zullen zijn."

Haar advocate Joke Feytons wilde inhoudelijk niet ingaan op de recent gepleegde feiten. "Maar feit is wel dat er onvoldoende hulpverlening is voor dit soort zaken", zegt ze. "Veroordeelden worden wel opgevolgd, maar tegelijk zijn er vaak weinig handvaten, en dan is er nog het probleem van plaatsgebrek of lange wachtrijen inzake psychische hulpverlening."

De dame in kwestie verscheen vrijdag voor de raadkamer. Dat ze de enkelband moet blijven omhouden werd er bevestigd.

BRON: HLN